Hırvatistan’ 1 Temmuz 2013 itibariyle Avrupa Birliği (AB) üyesi olmasıyla beraber Birliğin tek bir gümrük bölgesinin parçası haline gelmiş ve AB’nin gümrük vergilerini ve ortak ticaret politikasını uygulamaya başlamıştır.
Ortak ticaret politikası, Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’nın 207. maddesi ile belirlenmekte olup Avrupa Birliği’nin münhasır yetkisidir. Özellikle ticaret anlaşmalarından doğan ortak gümrük oranları, fikri mülkiyet haklarının ticari yönleri, doğrudan yabancı yatırım, ticareti serbestleştirme tedbirlerinin uyumlaştırılması, ortak ihracat politikası ve ticaret gibi Avrupa Birliği’nin dünya ile ticari ilişkilerindeki tek tip ilkelere dayanmaktadır. Ortak Ticaret Politikası, Avrupa Birliği’nin üçüncü ülkelerle ikili ticari ilişkilerini ve çok taraflı kuruluşlarla (Dünya Ticaret Örgütü – DTÖ) işbirliği yoluyla Avrupa Birliği’nin çok taraflı ilişkilerini kapsamakta ve belirlemektedir.
Avrupa Birliği Ortak Dış Ticaret Politikası
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler arasında tesis edilen Gümrük Birliği çerçevesinde, üye ülkeler üçüncü ülkelerden ithalatta ortak kurallar uygulamaktadır.
Bu çerçevede, ticaret politikası münhasıran Avrupa Birliği’nin yetki alanına girmekte ve “Ortak Ticaret Politikası (OTP)” olarak adlandırılmaktadır. OTP, ortak gümrük tarifeleri; çok taraflı, bölgesel ve ikili ticaret anlaşmaları; üçüncü ülkelere uygulanan tek taraflı tavizler ve ticari savunma araçlarını kapsamaktadır. OTP çerçevesinde, mal ticaretinin yanı sıra hizmetler, ticaretle bağlantılı fikri mülkiyet hakları ve doğrudan yabancı yatırımlar AB’nin münhasır yetki alanında yer almaktadır.
Bu doğrultuda:
AB üyesi ülkelerce ortak gümrük tarifesi ve ticari savunma araçları uygulanmakta olup, ürünlere uygulanan gümrük vergileri ve varsa, ürünler üzerinde bulanan ticari savunma araçlarına aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir.
(https://ec.europa.eu/taxation_customs/dds2/taric/taric_consultation.jsp?Lang=en )
Ayrıca, AB tarafından üçüncü ülkelere karşı yürütülen ve tamamlanan damping, sübvansiyon ve korunma önlemleri soruşturmalarına aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir.
(https://trade.ec.europa.eu/tdi/index.cfm)
AB, ikili ticaret anlaşmaları bağlamında aktif bir ticaret politikası izlemektedir. AB tarafından yeni nesil Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) ile mal ticaretinin yanı sıra, hizmetler, kamu alımları, fikri mülkiyet hakları, sürdürülebilir kalkınma gibi ticaret ile ilgili alanları da içeren kapsamlı STA’lar müzakere edilmekte ve akdedilmektedir. AB’nin STA’ları hakkında detaylı bilgiye aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir:
(https://ec.europa.eu/trade/policy/countries–and–regions/negotiations–and–agreements/)
AB, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) kapsamında Gelişme Yolundaki Ülke ve En Az Gelişmiş
Ülkelere (EAGÜ) belirli dönemler için geçerli olacak şekilde tek taraflı olarak vergi tavizleri sağlamaktadır. Halihazırda uygulanan GTS Rejimi, düşük ve düşük orta gelirli ülkeler için gümrük tariflerini tamamen ya da kısmen kaldıran Standart GTS Rejimi; sürdürebilir kalkınma ve iyi yönetişimin sağlanmasını teşvik etmek üzere GTS Rejimi ekinde sayılan Uluslararası Konvansiyonları onaylamaları ve uygulamaları şartıyla gelişmekte olan ülkeler için tarifeleri sıfırlayan GTS + ve silah ve mühimmat hariç olmak üzere en az gelişmiş ülkelerden gelen diğer malların vergisiz ve kotasız olarak AB pazarına girmesine imkan tanıyan Silahlar Hariç Her Şey (Everything But Arms-EBA) düzenlemelerini içermektedir. Güncel GTS yararlanıcısı ülkelerin listesine aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir:
(https://ec.europa.eu/trade/policy/countries–and–regions/development/generalised–scheme–ofpreferences/)
Avrupa Birliği üyeliği ile Hırvatistan, AB’nin gümrük ve gümrük dışı engellerin bulunmadığı tek iç pazarının bir parçası haline gelmiştir. Herhangi bir AB üye ülkesinde gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra, ithal edilen mallar herhangi bir ek gümrük prosedürü olmaksızın AB üye ülkeleri arasında serbestçe dolaşabilmektedir.
Hırvatistan aynı zamanda nükleer silahların yayılmasının önlenmesine ilişkin tüm önemli uluslararası anlaşmalara veya rejimlere üye veya imzacı olarak katılmaktadır. Ulusal düzeyde yasa ve prosedürlerin oluşturulması ve uygulanması yoluyla uluslararası yükümlülüklerin uygulanması ve kapasite geliştirme yoluyla kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesi hedefine aktif olarak katkıda bulunmaktadır. Hırvatistan, özellikle AB’nin çift kullanımlı ürünler, Wassenaar Düzenlemesi (WA), Avustralya Grubu (AG) ve Nükleer Tedarikçiler Grubu (NSG) olmak üzere uluslararası rejim ve düzenlemelerin çalışmalarına katılım sağlamaktadır.
Üçüncü ülkelerden (Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkeler) Birliğin gümrük bölgesine yapılan mal ithalatı, ithalat gümrük formalitelerine tabidir.
Birlik Gümrük Kanunun 201. maddesi hükümleri uyarınca, Birlik pazarına arz edilmesi veya Birlik gümrük bölgesinde kişisel kullanım veya tüketime sunulması amaçlanan Birlik dışı mallar, serbest dolaşım için gümrük işlemlerine tabi tutulmaktadır.
Serbest dolaşıma giriş için eşyanın ibraz edildiği gümrük idaresine gümrük beyannamesi verilmektedir. Bunu yaparken, ödenmesi gereken tüm ithalat vergileri ve diğer harçlar tahsil edilmekte, ticaret politikası önlemleri uygulanmakta ve belirli malların ithalatı ile ilgili olarak belirlenen diğer formaliteler yerine getirilerek Birlik dışı mallara Birlik malları statüsü kazandırılmaktadır.
Hırvatistan’ 1 Temmuz 2013 itibariyle Avrupa Birliği (AB) üyesi olmasıyla beraber Birliğin tek bir gümrük bölgesinin parçası haline gelmiş ve AB’nin gümrük vergilerini ve ortak ticaret politikasını uygulamaya başlamıştır. Herhangi bir AB üye ülkesinde gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra, ithal edilen mallar herhangi bir ek gümrük prosedürü olmaksızın AB üye ülkeleri arasında serbestçe dolaşabilmektedir. AB’nin uyguladığı gümrük vergileri oranları, tercihli gümrük vergisi oranları, KDV oranları ve diğer uygulanabilir tarife ve tarife dışı önlemleri (ihracat veya ithalata ilişkin kısıtlamalar ve yasaklar, vb.) ile ilgili bilgilere aşağıdaki adresten erişim sağlanabilmektedir.
https://taric.carina.hr/index.do (Hırvatça ve İngilizce)
Gümrük vergisine ilave olarak bazı ürünlerin (Alkol ve alkollü içecekler, tütün mamulleri, enerji ürünleri ve elektrik, kahve ve alkolsüz içecekler, motorlu taşıtlar) ithalatında Özel Tüketim Vergisi (excise duty) tahsil edilmektedir. (https://carina.gov.hr/pristup–informacijama/propisii–sporazumi/trosarinsko–postupanje/visine–i–nacin–obracuna–trosarina–posebnihporeza/3628)
Hırvatistan’da vergilendirme konusunda yetkili birim olan Porezna Uprava (Maliye Bakanlığı
Vergi İdaresi) olup, https://www.porezna–uprava.hr/en/EN_porezni_sustav/Pages/THECROATIAN–TAX–SYSTEM.aspx / adresinde yer alan web sayfasından vergilendirmeye dair tüm detaylı bilgiler temin edilebilmektedir.
Hırvatistan’da vergi sistemi Genel Vergi Yasası çerçevesinde düzenlenmektedir. Başlıca vergi türleri ve oranları aşağıda gösterilmektedir.
Kurumsal Gelir Vergisi (Kar Vergisi): Bir şirket, vergi döneminde 7.500.000,00 HRK’ya kadar gelir elde etmişse vergi oranı %10, vergi dönemindeki gelirler 7.500.000,01 HRK’dan yüksekse %18’dir.
Sermaye kazançları vergilendirilebilir gelire dahil edilir ve standart kurumlar vergisi oranında vergilendirilir.
Gelir Vergisi: Yıllık 360.000 HRK’ya kadar tutarındaki gelir için: %20 seviyesindedir. (Aylık
30.000 HRK’ya kadar)
Yıllık 360.000 HRK’nın üzerindeki gelir için: %30 seviyesindedir.
Gelir vergisine ek olarak, bölgeler tarafından belirlenen gelir vergisi üzerinden ek vergi uygulaması bulunmaktadır. Ek vergi gelir vergisi miktarı üzerinden hesaplanmaktadır. Ek vergi oranları %0 ile %18 arasında değişmektedir ve en yüksek oran Zagrep’de uygulanmaktadır (%18).
Ek Vergi Oran Aralıkları:
Belediye: %10’a kadar
Nüfusu 30.000’in altındaki şehirler: %12’ye kadar
Nüfusu 30.000’in üzerinde olan şehirler: %15’e kadar
Zagreb şehri%18’e kadar
Katma Değer Vergisi: KDV genellikle %25 oranında alınmaktadır. Diğerleri arasında %13 KDV oranı konaklama ve ilgili ajans hizmetleri ile günlük ve periyodik gazeteler ve dergiler için geçerlidir. Belirli ürün ve hizmet kategorilerine %5 KDV oranı uygulanır (örn: ekmek, süt, eğitim literatürü ve bazı tıbbi malzemeler).
Gayrimenkul Transfer Vergisi: Gayrimenkul Transfer Vergisi oranı %3 olup alıcı tarafından ödenir. Vergi matrahı, mülkün vergi yükümlülüğü sırasındaki piyasa değeridir.
Hırvatistan, teknik standartlar mevzuatını AB Direktifleriyle uyumlu hale getirmiştir. Hırvatistan’da ithalatçı ya da temsilci, ürün güvenliğinden ve teknik düzenlemelerine uygunluğundan doğrudan sorumlu tutulsa da, nihai sorumluluk üreticiye aittir.
Avrupa Birliği üye devletleri, 182/2011 Sayılı AB Tüzüğü uyarınca “karşılıklı tanıma” ilkesinin uygulanmasını sağlamak üzere bir ürün İrtibat Noktası (PCP) kurmuştur.
Hırvatistan Cumhuriyeti’nde ürünler için irtibat noktası Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı’dır. (e-posta adresi: pcp@mingor.hr)
Bu çerçevede, piyasaya arz edilen ürünlere ilişkin ürün kurallar ve gereksinimlere ilişkin ürün kategorileri bazında bilgilere Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığının aşağıdaki bağlantı adresinden erişim sağlanması mümkün bulunmaktadır:
https://mingor.gov.hr/proizvodi/7628
Standartlar: Hırvat standartlarının yalnızca %0,2’si tamamen Hırvat kökenlidir; geri kalanı Avrupa ve/veya uluslararası standartları benimsemiştir. Hırvatistan Standartları Enstitüsünün standartlar kataloğuna aşağıdaki bağlantı adresinden erişim sağlanması mümkün bulunmaktadır:
http://31.45.242.218/HZN/Todb.nsf/Web_Prikaz_Rezultata
Hırvatistan’da ürünler için teknik gereklilikleri, ekonomik operatörlerin yükümlülüklerini, uygunluk değerlendirme kuruluşları tarafından yerine getirilmesi gereken hususları, ürünler için irtibat noktası, tek irtibat ofisi ve sınır ötesi karşılıklı yardım, teftiş ve kabahat hükümlerini düzenleyen kanun “Ürünler ve Uygunluk Değerlendirmesi için Teknik Gereklilikler Kanunu” olup, son güncellemelerin ardından 126/2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak 2 Aralık 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Bu çerçevede, yukarıda belirtilen Kanunda atıfta bulunulduğu üzere, 2019/1020 sayılı Tüzüğün (AB) 6’ncı maddesi uyarınca piyasaya arz edilen bir ürün, o ürünle ilgili öngörülen gerekliliklere uygun olmalıdır. Üretici, ürününü piyasaya arz ederken, ürününün o ürüne ilişkin yönetmeliklerde belirtilen şartlara uygun olarak tasarlanmasını ve üretilmesini sağlamakla yükümlüdür. Üretici, ilgili yönetmeliklerde öngörüldüğünde, öngörülen teknik belgeleri hazırlamak ve uygunluk değerlendirme prosedürünü uygulamak veya uygulanmasını sağlamakla yükümlüdür. İthalatçı ve/veya distribütör, ürünü piyasaya arz etmeden önce, imalatçının uygun uygunluk değerlendirme prosedürünü gerçekleştirdiğini tespit etmekle yükümlüdür. İthalatçı, bir ürünün o ürün için geçerli olan mevzuat hükümlerine uymadığına ilişkin kanaate sahip olduğu takdirde, uyumlaştırma gerçekleşene kadar ürünü piyasaya arz edemez.
Uygunluk Değerlendirme: Hırvatistan’daki uygunluk değerlendirme prosedürünün temel unsurları, ‘Ürünler ve Uygunluk Değerlendirmesi için Teknik Gereklilikler Kanunu’ ile tanımlanmıştır. Hırvat Akreditasyon Kurumu (HAA), Hırvat özel sektör laboratuvarlarına, şirketlerine ve gerçek kişilere uygunluk değerlendirme sürecine katılmak için gerekli belirli standartları karşıladıklarını teyit eden, resmi bir akreditasyon veren kamu kurumudur. AB, kendi içinde iç pazar oluşturulmasının bir unsuru olarak, AB çapında eşit teknik yeterliliğe sahip laboratuvarlardan ve sertifikaları olan uygunluk değerlendirme kuruluşlarından oluşan bir ağın oluşturulmasını sağlamak için uygunluk değerlendirme sürecinde üçüncü tarafların akreditasyonu için kullanılmak üzere uyumlaştırılmış standartlar geliştirmiştir.
HAA, uygunluk değerlendirme kuruluşlarının akreditasyonunu aşağıdakiler temelinde yürütür:
-Ürünler ve Uygunluk Değerlendirmesi için Teknik Gereklilikler Hakkında Kanun (126/2021),
-Akreditasyon Yasası (RG 158/03, RG 75/09),
-Ürünler ve Uygunluk Değerlendirmesine İlişkin Teknik Gereklilikler Hakkında Kanun ve telekomünikasyon, inşaat, demiryolu taşımacılığı, teleferik, gıda güvenliği, havadan koruma, çevre koruma, gürültüden korunma, veterinerlik faaliyetleri konularını düzenleyen diğer sektörel kanunlara dayanılarak kabul edilen yönetmelikler, atık yönetimi ve diğerleri ve -Teknik düzenlemelerin uygulanmasından sorumlu devlet idaresi organları ile imzalanan uygunluk değerlendirme kuruluşlarının yeterliliğini değerlendirme prosedürlerinin uygulanmasına ilişkin anlaşmalar.
Akreditasyon sürecinde HAA, Avrupa Akreditasyon Kurumu (EA) ve Avrupa Komisyonu – Sanayi ve Girişimcilik Müdürlüğü’nün ilgili belgeleri ile AB Üye Devletlerinin akreditasyon kuruluşlarının belgeleri temelinde geliştirilen kuralları kullanır.
Ürün Güvenliği Denetimleri: Gümrük İdaresi ve Maliye Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Hırvat Gümrük İdaresi ve Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı da piyasaya giren ürünlerin güvenliği için işbirliği yapmaktadır. Örneğin Hırvat Gümrük İdaresi denetimleri esnasında piyasaya girmesinin sakıncalığı olacağına düşüncesiyle söz konusu ürünün piyasaya girişini askıya aldığı durumlarda Ekonomi, Girişimcilik ve Esnaf Bakanlığı’nın piyasa denetim birimine bildirmekte ve anılan birim üç gün içinde denetimini tamamlayarak konuyu karara bağlamak zorundadır. Eğer ürün insan sağlığı, çevresel bir risk taşımıyorsa piyasaya girişine izin verilmekte, ancak ciddi risk ve uygunluk değerlendirmesi olumsuz ise piyasaya girişine izin verilmemektedir.
Hırvatistan’da 2018 Ulusal Reform Programı’na belirlenen reform önlemlerinden biri olarak, daha işlevsel ve verimli denetim faaliyetleri için denetim hizmetlerinin birleştirilmesi kararlaştırılmış ve 1 Nisan 2019 tarihinde Devlet Müfettişliği kurulmuştur.
(EC) 765/2008 kapsamındaki piyasa gözetimi çoğunlukla Devlet Müfettişliğinin (State Inspectorate) yetkisi dahilindedir. Devlet Müfettişliği, kişisel koruyucu ekipman, inşaat malzemeleri, aerosol püskürtücülerin üretim ve kullanımı, basınçlı ekipman, makineler, asansörler, gazlı cihazlar, elektrikli ekipman (EMC, LVD), eko-tasarım ve enerji verimliliği etiketlemesi, araba lastikleri, tekstil, ayakkabı ve diğer tüketim malzemelerinin Genel Güvenlik Direktifine, kozmetik, oyuncaklar ve diğer kimyasalların REACH doğrultusunda denetimi yapılmaktadır.
Diğer kuruluşlar da aşağıdaki şekilde münferit sektörlerde piyasa gözetimi faaliyeti gerçekleştirmektedir:
Sağlık Bakanlığı, tıbbi cihazlar alanında, Hırvat İletişim Ağı Düzenleme Kurumu (HAKOM) radyo ve telekomünikasyon ekipmanı sektöründe, Deniz, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, deniz ekipmanı, gezi tekneleri ve teleferik güvenliği, İçişleri Bakanlığı, ticari kullanım için patlayıcılar, potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılması amaçlanan ekipman ve koruyucu sistemler sektöründe, Metroloji Bürosu, ölçüm aletleri, otomatik olmayan teraziler, önceden paketlenmiş ürünler ve ölçü birimleri sektörü alanında piyasa gözetiminden sorumludur.
RAPEX sistemi (Rapid Information Exchange System): Hırvatistan’da Tüketicilerin sağlığı ve güvenliği açısından risk teşkil eden ürünlere ilişkin bildirimlerin hızlı değişim sistemine ilişkin Yönetmelik (RAPEX) (Resmi Gazete 5/11, 120/14, 39/19) uyarınca Gıda Dışı Tüketici Ürünleri Hızlı Bilgi Değişim Sistemi (RAPEX) kullanılmaktadır.
Devlet Müfettişliği RAPEX sistemini yürütmekte olup, irtibat noktası görevini üstlenmiştir. Söz konusu bilgi değişimi Hırvat Denizcilik, Ulaşım ve Altyapı Bakanlığı, Hırvat İçişleri Bakanlığı, Hırvat Maliye Bakanlığı -Gümrük İdareleri, Hırvat Metroloji Kurumu, Hırvat Bilgi Teknolojileri Düzenleme Kurulu (HAKOM) ile işbirliği içinde yapılmaktadır.
ICSMS (Piyasa Gözetimi Bilgi İletişim Sistemi): ICSMS, AB Üye Devletlerinin alınan önlemler ve ürün piyasa gözetim faaliyetleri hakkında bilgi alışverişinde bulundukları bir sistem olup, test edilen ürünlerle ilgili güncel bilgiler dahil olmak üzere Avrupa pazarında dolaşımda olan tüm uyumlu olmayan ürünleri kapsayan bir veri tabanıdır. Devlet Müfettişliği ICSMS için ulusal temas noktası olarak belirlenmiştir. Ulusal ağ, Devlet Müfettişliğine ek olarak, ICSMS sistemini denetim faaliyetlerinde kullanan Hırvat Denizcilik, Ulaşım ve Altyapı Bakanlığı, Hırvat İçişleri Bakanlığı, Hırvat Maliye Bakanlığı -Gümrük İdareleri, Hırvat Metroloji Kurumu, Hırvat Bilgi Teknolojileri Düzenleme Kurulundan (HAKOM) oluşmaktadır.
Etiketleme bilgileri, Hırvatça olmalıdır: Ürünün adı; üreticinin tam adresi veya ithalatçının açık adresi; net miktar (ağırlık veya hacim); içindekiler; kullanım ve saklama ayrıntıları; tüketici uyarıları yer almalıdır. Teknik aksamlı ürünlerde ise, kullanım kılavuzu, imalatçının ayrıntıları, yetkili bakım ofisleri, garanti belgesi bilgileri, garanti süresi ve diğer uygulanabilir bilgilerin yer alması gerekmektedir. Bütün bilgilerin Hırvatça olması ve piyasaya sürülmeden önce ürüne yapıştırılması ya da eklenmesi zorunludur.
İlgili mevzuat kapsamındaki sertifikalı her ürün, ürünün uygun testlerden geçtiğini ve ilgili yönetmelik hükümlerine uygun olduğunu gösteren bir CE işareti taşımalıdır.
| Avrupa Birliği’nin Ürünlere Dair Teknik Mevzuatı |
| Bir ürünün Avrupa Birliği (AB) pazarına girebilmesi için regülasyon ve direktiflerden oluşan ve AB’nin Resmi Gazetesi olan EURLEX’de yayımlanan teknik mevzuata uygun olarak üretilmesi ve piyasaya arz koşullarını sağlaması gerekmektedir. AB’nin teknik mevzuatı, temel kuralları belirleyen genel mevzuatın yanı sıra, ürünlere ilişkin teknik kurallarını ortak bir şekilde düzenlediği regülasyonlar ve direktifler (örn: oyuncaklar, makineler, asansörler, tıbbi cihazlar, yapı malzemeleri, kimyasallar vs.) ile ortak bir düzenlemenin bulunmadığı üye ülkelerin kendi düzenlemelerini yaptığı mevzuattan (kırtasiye ürünleri, mobilyalar, saatler vs.) oluşmaktadır.
Ülkemiz, 1996’da yürürlüğe giren Gümrük Birliği gereğince AB’nin ürünlere ilişkin teknik mevzuatını ve sistemini uyumlaştırmaktadır. Bu çerçevede, Türkiye AB’nin CE işareti, onaylanmış kuruluşlar, piyasa gözetimi ve denetimi, AB’nin ortak bir düzenlemesi olmayan alanda karşılıklı tanımaya dair kurallarını ve sektörel mevzuatını ulusal mevzuatına aktarmıştır. Ülkemiz, AB’de yenilenen sektörel mevzuatı da takip etmekte ve iç mevzuatına aktarmaktadır. |
| Ülkemizde, AB mevzuatı kapsamında atanmış onaylanmış kuruluşların listesi ise güncel olarak AB’nin Yeni Yaklaşım Onaylanmış Kuruluş Bilgi Sistemi’nde (NANDO) yayınlanmaktadır. Sonuç olarak, Türkiye’nin AB ile uyum sağladığı veya düzenlenmemiş alanda yer alan sektörlere ilişkin olarak Türk ürünlerininilave test/belgelendirmeye ihtiyaç olmaksızın AB menşeli ürünlerle eşit muameleye tabi tutulmasıve malların serbest dolaşımı ilkesi kapsamında ithalat kontrollerine tabi tutulmaması gerekmektedir.Bu kapsamda, Türkiye’de üretilen ürünler, AB’de üretilmiş ürünlere eşdeğer güvenlik ve kalite düzeyindedir.
AB teknik mevzuatına ilişkin ayrıntılı sorular için abteknik@ticaret.gov.tr adresinden irtibata geçilebilir.
|
Kamu güvenliği, kamu düzeni, kamu sağlığı, çevre ve kültürel varlıkların korunması amacıyla bazı ürünlerin (silah askeri teçhizat mobil radyo takımları ilaç uyuşturucu antik mallar kıymetli metaller nükleer teknoloji kimyasal silah malzemeleri ve ozon tabakasına zararlı mallar) ithalatında ithal lisansı uygulanmaktadır. Ayrıca değerli taşların (ham) ve tarife kontenjanına tabi tarımsal ürünlerin ithalatında ithal lisansı uygulanmaktadır.
Hırvatistan Cumhuriyeti’nin Avrupa Birliği’ne katılımıyla, üçüncü ülkelerle bazı tarım ve gıda ürünlerinin ticaretinde ithalat (AGRIM) veya ihracat (AGREX) lisansları alma zorunluluğu getirilmiştir. Tarımsal ürünler için ithalat ve ihracat lisansları, Komisyon Yetkilendirilmiş Yönetmeliği (AB) 2016/1237, Komisyon Uygulama Yönetmeliği (AB) 2016/1239, Komisyon Yönetmeliği (EC) no.1301/2006 ve diğer ilgili düzenlemeler çerçevesinde yürütülmektedir. Ek olarak, AGRIM ithalat lisansı bir ithalat koşulu olarak veya lisanslı tarife kotaları veya tercihli önlemlerin uygulanması için bir koşul olarak, AGREX ihracat lisansı ise ihracatın bir koşulu olarak belirlenebilir.
Hırvatistan Cumhuriyeti, aşağıda tarife numaraları yer alan, ısıtma yakıtı veya motor yakıtı dışında kullanım amacı olan (EMCS –‘Excise Movement and Control System’ kapsamına girmeyen enerji ürünleri) ürünler için bazı özel ulusal kontrol önlemleri uygulamaktadır.
1993, 2710 19 99, 2710 20 90, 3403 11 00, 3403 19 10, 3403 19 20, 3403 19 80, 3403 91 00,
3403 99 00 CN kodlarına giren enerji ürünleri,
Söz konusu önlemler Özel Tüketim Vergileri Kanununda belirtilmiş olup, bu malların ticari hareket halindeyken, hacimlerinden bağımsız olarak konteynerlerde veya ISO tanklarında ambalajsız ürün olarak taşındığında, üretimi, işlenmesi, depolanması ve taşınması ile ilgilidir. Konuya ilişkin Hırvatistan Gümrük İdaresinin bildirimi
(https://carina.gov.hr/featured/notice–to–businesses–and–individuals–who–trade–or–factuallyor–legally–dispose–with–the–energy–products–which–are–not–covered–by–emcs–6742/6742)
bağlantısında detaylandırılmaktadır.
Hırvatistan, Avrupa Patent Organizasyonu üyesidir ve bu alandaki en önemli uluslararası anlaşmaların imzacısıdır. Ulusal Fikri Mülkiyet Hakları sistemini koordine etmekten ve haklar vermekten sorumlu merkezi organ, Hırvatistan Cumhuriyeti Devlet Fikri Mülkiyet Ofisi’dir (SIPO).
SIPO, sınai mülkiyet haklarının verilmesi için süreçleri (patentler, ticari markalar, endüstriyel tasarımlar, coğrafi işaretler ve menşe isimleri, yarı iletken ürünlerin topografyaları) yürütmekte, telif hakkı ve telif hakkı ile ilgili haklarla bağlantılı olarak belirli görevlerin yerine getirmektedir.
SIPO, yukarıda belirtilen görevlere ek olarak, fikri mülkiyet alanında bilgi ve hizmetlerin sağlanması, fikri mülkiyet haklarının uygulanması için diğer kurumlarla işbirliği ve inovasyon faaliyetinin yanı sıra ekonomik ve Ar-Ge kuruluşları ile işbirliğinin desteklenmesi alanlarında faaliyet göstermektedir.
Hırvatistan fikri mülkiyet hakları (IPR) mevzuatı, Patent Yasası, Ticari Marka Yasası, Endüstriyel Tasarım Yasası, Ürün ve Hizmetlerin Coğrafi Göstergeleri Yasası, Entegre Devrelerin Düzen Tasarımının Korunması Yasası ve Telif Hakları ve İlgili Haklar Yasasını kapsamaktadır. Devlet Fikri Mülkiyet Ofisinin web sitesi üzerinden söz konusu yasaların metinlerine erişim mümkün bulunmaktadır. (https://www.dziv.hr/en/ip–legislation/national–legislation/).
Sınai mülkiyet hakları alanındaki kurallara göre Ofis nezdinde başvuruları yapabilmek için gerekli olan formlar aşağıdaki bağlantı adresinde yer almaktadır:
https://www.dziv.hr/en/forms-and-publications/forms/
Ülke nüfusunun%20’sinden fazlasını barındıran ve merkezi konuma sahip olan başkent Zagrep, ülkenin birincil dağıtım merkezidir. Split ve Rijeka liman şehirleri de önemli dağıtım noktalarıdır. Ülkenin doğusunda yer alan Osijek, bölgesindeki en büyük ve en önemli dağıtım noktasıdır. Hırvatistan’ın coğrafi konumu, limanlara erişimi ve iyi gelişmiş karayolu ulaşım sistemi ile özellikle eski Yugoslavya ülkelerine yönelik bölgesel bir dağıtım merkezi olma konusunda avantajlara sahiptir.
Hırvatistan’da tahmini olarak 7.500 perakende satış mağazası (kiosklar, küçük mağazalar ve açık pazarlar dahil) bulunmaktadır. Son yıllarda yeni geliştirilen alışveriş merkezleri (Importanne, King Cross, Kaptol Centar, Avenue Mall, City Centar One, West Gate, Garden Mall ve Arena Centar gibi Zagreb), modernize edilmiş veya yeni kurulan yerel süpermarket ve perakende zincirleri ( Konzum, Dinova-Diona, Prehrana, Plodine gibi) ve yabancı zincirler (Bipa, DM, Metro, Bauhaus, Kaufland, Lidl ve Interspar gibi) pazarda baskın oyuncular haline gelmiştir. 2019’da Hırvatistan’daki tüm aktif perakendecilerin toplam geliri, 2018’e kıyasla %6 oranında artış kaydetmiştir.
Ülkede uluslararası çevrimiçi alışveriş özellikle AB üyeliğinden sonra oldukça artmış olup, Covid-19 pandemisi bu süreci hızlandırmıştır. Ülkede 2020 yılında 2,1 milyon kişi çevrimiçi alışveriş gerçekleştirmiştir. 2020 itibariyle En büyük 100 Hırvat çevrimiçi mağazasının e-ticaret net satışları, 2020’de yaklaşık 635 milyon ABD dolarını oluşturdu. Pazarda en büyük payı 166 milyon dolar ile oyuncak-hobi ve DIY ürünler almaktadır.
COVID-19 salgını, e-ticaret kullanımını zorunlu kılmış olup, perakendecilerin e-ticaret platformlarını geliştirdikçe ve kullanıcıların konsept ile aşinalığı arttıkça bu eğilimin daha da gelişmesi beklenmektedir. Hırvatistan’daki e-ticaret pazarında 2020-2025 arası öngörülen yıllık ortalama büyüme oranı %9,3 seviyesinde olup, 2025 itibariyle e-ticaret piyasa hacminin 1,1 trilyon dolar seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir. (Statista)
Hırvat Web Perakendecileri Derneği tarafından yapılan bir araştırma sonuçlarına göre, Hırvat tüketicilerin %38’i, çoğunlukla İnternet’teki incelemelere, arama motorlarına, “karşılaştırıcılara” ve çevreden gelen önerilere dayanarak ayda bir kez çevrimiçi alışveriş yaparken, %22’si haftada birkaç kez çevrimiçi alışveriş gerçekleştirmektedir.
Pandemi nedeniyle meydana gelen en büyük değişikliğin, daha önce çevrimiçi alışveriş yapmayan yeni müşterilerin yanı sıra daha önce internet mağazası olmayan perakendecilerin sayısındaki artış olduğu tespit edilmiştir.
Ankete katılanların genellikle internetten giysi ve ayakkabı, ev eşyası ve ev aletleri satın aldıkları ve en büyük artışın yiyecek, oyun ve oyun ekipmanı kategorisinde yaşandığı kaydedilmiştir. Ankete katılanların %50’si Hırvat web mağazalarından sipariş vermeyi tercih ettiğini söylerken, %40’ı yerli ve yabancı platformlardan eşit olarak satın aldığını belirtmiştir.
Yugoslavya’nın dağılmasının ardından ülkenin geçirdiği pazar ekonomisine geçiş ve özelleştirme süreci neticesinde sosyo-ekonomik çevrede ortaya çıkan dinamik gelişmelerden dolayı Hırvat tüketicilerin değerleri ve yaşam şekilleri de değişmiş, buna bağlı olarak satın alma ve tüketim alışkanlıkları da dönüşüm geçirmiştir.
2020 yılı verilerine göre Hırvat tüketicilerin bütçe harcamalarında önemli yer tutan kalemler şöyledir: (Eurostat)
Hırvat tüketiciler fiyat-kalite dengesine önem vermekte olup, fiyata karşı duyarlı ve piyasaya yeni giren markalara karşı mesafelidir. Bu bağlamda, reklam-tanıtım faaliyetleri etkili olmaktadır. Gıda ürünlerinde doğal ya da organik ürünlere talep artan alım gücü ile birlikte artış kaydetmektedir.
Kamu İhale Kanunu, AB mevzuatı ile tamamen uyumludur.
(http://www.javnanabava.hr/default.aspx?id=3990) AB’nin kamu alımlarını düzenleyen iki direktifi (Klasik alımları düzenleyen 2014/24/AB sayılı Direktifi ile su, enerji, ulaştırma ve posta sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların yapacakları sektörel alımları düzenleyen 2014/25/AB sayılı Direktif) esas alınarak hazırlanmıştır.
Hırvatistan’da kamu alımları ile ilgili kurumlar, Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı bünyesindeki Ticaret ve Kamu Alımları Politikası Müdürlüğü, imtiyazlar için Maliye Bakanlığı, Kamu-Özel İşbirlikleri için Kamu-Özel Ortaklığı Ajansıdır.
Kamu ihale süreçleri Elektronik Kamu İhale sayfası üzerinden yürütülmektedir.
(https://eojn.nn.hr/ Oglasnik /)
Bu sayfadan kayıt yaptırılması, ihale belgelerine erişim sağlanması ve indirilmesi, ihale makamı ile iletişim, teklif gönderme, ESPD formunun indirilmesi, ‘e-complaint’ erişimi mümkün bulunmaktadır.
Kamu İhale süreçlerine ilişkin ayrıntılı bilgiye
http://www.javnanabava.hr/userdocsimages/userfiles/file/Razne%20publikacije/ENG%20M anuals%20and%20publications/Public%20Procurement%20summary.pdf bağlantı adresinden erişim sağlanması mümkün bulunmaktadır.
Hırvatistan’da 2020 itibariyle nüfusun %42,5’i kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Ülkede toplam 3.14 milyon hektar tarım arazisi bulunmakta olup, bunun yaklaşık 2 milyon hektarlık kısmı ekilebilir arazidir. Farklı iklim ve toprak yapısını barındırması nedeniyle ülkede çok geniş yelpazede tarımsal üretim yapılmaktadır. Ülkenin Sırbistan’a kadar olan uzanan doğuda yer alan Slovenya bölgesi uzun yıllardır ekilmeyen tarım arazilerine sahip olup, özellikle organik tarım üretim merkezi yapılması açısından elverişidir.
Hırvatistan buğday, mısır, kümes hayvanları, yumurta ve şarap üretiminde kendi kendine yeterli durumdadır, 2020 yılı itibariyle üretim 2.481 milyon avro tutarında olup, bunun %60,2’sini tarım, geri kalanını hayvancılık oluşturmaktadır. Üretim çiftliklerinin %69,5’i 5 hektarın altında araziye sahipken, çiftliklerin %32,7’sinin sahibi 64 yaşın üzerindedir.
Tarım, Orman ve Balıkçılık sektörünün ülkede yaratılan katma değer içerisindeki payı 2020 itibariyle %3,9, toplam istihdamdaki payı %6,1, ülkenin dış ticaretindeki payı ise yaklaşık %5’dir. Sektörde 2.000’in üzerinde kayıtlı şirket olup, 46.500 civarında istihdam yaratılmaktadır. Tarım alanlarının %80’i özel aile çiftlikleri şeklinde işletilmektedir. Ancak, çiftliklerin ortalama büyüklüğü 2,5 hektarın altındadır.
Ülkede, tarım sektöründe net ihracatçı olmasına rağmen ithalatı artmaya devam etmektedir. 2020 yılında 5 milyar avro olan tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü ithalatı, 2021 yılında 5,8 milyar avro seviyesine gelmiştir. 2021 yılı itibariyle ülkenin anılan sektörde ihracatı 8,1 milyar avro seviyesindedir.
Hırvatistan tahıllar, yağlı tohumlar ve balık ürünlerinde dış ticarette fazla vermektedir. En büyük açık ise et, süt ve yumurta, hayvan yemi, meyve ve içecek ürünlerinde verilmiştir.
01/07/2013 tarihinde AB üyesi olan Hırvatistan, Avrupa Birliği Tarım Politikasına tabidir. Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması ve Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikaları ile uyum sağlamayı hedefleyen Hırvatistan bu amaçla; tarım sektöründe özelleştirme yoluyla aile tipi çiftliklerin yaygınlaştırılmasına önem vermektedir.
Ülkede orman arazileri toplamı 1,9 milyon hektar olup, orman arazilerinin 3/4’ü halen devlet mülkiyetinde bulunmaktadır. Hırvatistan’ın yüksek kalitede kereste üretim potansiyeli ve su rezervleri mevcuttur.
2021 yılı sonu verilerine göre, Hırvatistan’ın 428 bin adet büyükbaş, 963 bin adet domuz, 632 bin adet küçükbaş hayvan ve yaklaşık 11,5 milyon kanatlı hayvan kapasitesine sahiptir.
Hırvatistan oldukça gelişmiş bir balıkçılık ve balık işleme endüstrisine sahiptir. Deniz ve tatlı su balıkçılığı savaştan olumsuz etkilenmiştir. 1992’den sonra deniz balıkçılığında iyileşme kaydedilmiştir; aynı iyileşme potansiyel bulunmasına rağmen, henüz tatlı su balıkçılığında kendini gösterememiştir. 2019 yılı itibariyle 63.883 ton deniz balığı ve deniz ürünleri üretimi yapılmaktadır.
Tablo 1: Ekilebilir Alan (Hektar)
| 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | %Pay (2020) | |
| Ekilebilir Alan | 872.406 | 815.323 | 803.902 | 822.809 | 888.928 | 100,00% |
| Hububat | 529.388 | 461.483 | 459.703 | 490.908 | 535.840 | 60,28% |
| Baklagil | 3.273 | 2.575 | 2.542 | 2.512 | 1.895 | 0,21% |
| Kök ve yumru bitkiler | 26.563 | 29.949 | 23.810 | 21.690 | 20.793 | 2,34% |
| Endüstriyel bitkiler | 178.974 | 187.826 | 187.033 | 170.492 | 182.874 | 20,57% |
| Sebze | 10.180 | 9.791 | 10.027 | 8.963 | 8.748 | 0,98% |
| Yeşil yem | 107.444 | 100.928 | 94.864 | 102.388 | 109.450 | 12,31% |
| Nadasa bırakılan alan | 15.924 | 22.060 | 25.218 | 25.155 | 28.865 | 3,25% |
| Çiçek ve süs bitkileri | 300 | 315 | 300 | 300 | 186 | 0,02% |
| Tohum bitkileri | 360 | 396 | 405 | 401 | 277 | 0,03% |
Kaynak: Hırvat İstatistik Kurumu
Tablo 2: Tarım Ürünleri Satışlar (1.000 HRK)
| Ürün | 2020 | 2021 |
| Hububat | 1.858.567 | 2.417.158 |
| Kuru baklagiller | 99 | 71 |
| Patates | 124.248 | 109.716 |
| Yağlı tohumlar | 867.359 | 1.191.273 |
| Şeker pancarı ve şeker pancarı tohumları | 191.414 | 169.029 |
| İşlenmemiş tütün | 97.846 | 104.069 |
| Yem bitkileri | 57.814 | 45.192 |
| Kesme çiçekler ve çiçek tomurcukları | 270 | a |
| Parfümeri, eczacılık ve benzeri amaçlarla kullanılan bitkiler | 37.540 | 38.043 |
| Diğer sebzeler, taze, kavun ve karpuz | 257.615 | 274.293 |
| Ekim materyalleri | 28.192 | 22.239 |
| Üzüm | 57.038 | 49.402 |
| Diğer meyveler, sert kabuklu yemişler ve benzeri çekirdekli meyveler | 138.714 | 145.342 |
| Şarap | 381.452 | 530.468 |
| Zeytinyağı | 17.963 | 26.205 |
| Sığır, canlı | 871.889 | 1.041.675 |
| Çiğ inek sütü | 1.020.541 | 1.118.485 |
| Atlar, eşekler, katırlar ve bardolar, canlı | 5.875 | 6.654 |
| Koyun ve keçiler, canlı | 10.516 | 14.618 |
| Çiğ koyun ve keçi sütü | 43.642 | 42.598 |
| Kırpılmış koyunyünü, yağlı (ham) | … | … |
| Domuzlar, canlı | 951.532 | 975.121 |
| Kümes hayvanları, canlı | 566.912 | 595.449 |
| Tavuk yumurtası | 278.798 | 303.306 |
| Diğer yetiştirilen hayvanlar, canlı | 106 | 158 |
| Yetiştirilen hayvanların ürünleri | 11.740 | 10.305 |
| Ham postlar ve deriler (koyunlarınki hariç) | 2.273 | 476 |
| Toplam | 7.879.953 | 9.231.484 |
Hırvatistan’da imalat sanayii, ülke ekonomisinin gelişmesinde ve büyümesinde önemli bir rol oynamaktadır. İmalat sanayinin, toplam ekonomi içindeki payı azalmış olsa da Hırvatistan ekonomisi için ürettiği katma değer ve ihracattaki ağırlığı ile önemini korumaktadır. Ülkede üretimin %42’si ihraç edilmektedir.
İmalat Sanayinin Alt Sektörlere Göre Dağılımı;
Tablo 3: İmalat Sanayi Toplam Satışlar ve İhracat 2020 (1.000 HRK)
| İmalat Kolu | Toplam
Satışlar |
Pay | İhracat | Pay | |
| Gıda ürünlerinin imalatı | 22.627.156 | 22,1% | 5.408.343 | 10,2% | |
| İçeceklerin imalatı | 4.234.617 | 4,1% | 786.352 | 1,5% | |
| Tütün ürünleri imalatı | 307.706 | 0,3% | 72.927 | 0,1% | |
| Tekstil ürünlerinin imalatı | 906.726 | 0,9% | 689.889 | 1,3% | |
| Giyim eşyalarının imalatı | 2.291.038 | 2,2% | 1.820.170 | 3,4% | |
| Deri ve ilgili ürünlerin imalatı | 1.902.637 | 1,9% | 1.633.078 | 3,1% | |
| Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç) | 4.479.581 | 4,4% | 2.668.678 | 5,0% | |
| Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı | 3.369.709 | 3,3% | 1.733.992 | 3,3% | |
| Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması | 2.982.785 | 2,9% | 1.298.071 | 2,5% | |
| Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı | 6.337.030 | 6,2% | 2.704.408 | 5,1% | |
| Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı | 4.696.918 | 4,6% | 2.530.173 | 4,8% | |
| Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı | 5.260.458 | 5,1% | 4.563.141 | 8,6% | |
| Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı | 4.497.194 | 4,4% | 2.579.871 | 4,9% | |
| Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı | 7.411.320 | 7,2% | 3.901.122 | 7,4% | |
| Ana metal sanayii | 1.732.803 | 1,7% | 1.452.426 | 2,7% | |
| Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) | 8.388.447 | 8,2% | 5.160.699 | 9,8% | |
| Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı | 1.537.159 | 1,5% | 995.274 | 1,9% | |
| Elektrikli teçhizat imalatı | 5.296.884 | 5,2% | 4.023.546 | 7,6% | |
| Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı | 3.914.215 | 3,8% | 3.252.906 | 6,2% | |
| Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı | 1.189.976 | 1,2% | 1.075.058 | 2,0% | |
| Diğer ulaşım araçlarının imalatı | 1.243.792 | 1,2% | 951.151 | 1,8% | |
| Mobilya imalatı | 2.681.634 | 2,6% | 1.693.915 | 3,2% | |
| Diğer imalatlar | 976.031 | 1,0% | 377.742 | 0,7% | |
| Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı | 4.338.218 | 4,2% | 1.506.288 | 2,8% | |
| Toplam | 102.604.034 | 100,0% | 52.879.220 | 100,0% |
Sanayide 2020 yılı itibariyle 22.159 kayıtlı işletme faaliyet göstermekte olup, bu işletmeler 271.164 kişiyi istihdam etmektedir. Söz konusu işletmelerin mal ve hizmet satın alımlarının toplam değeri 153 milyar HRK seviyesindedir. (Yaklaşık 20,5 milyar avro)
İmalat Sanayi işletmelerinin %84’ü çok küçük ölçekli (10 kişiden az kişi çalıştıran) %12,5’I küçük ölçekli (10-49 kişi çalıştıran) %2,8’i orta ölçekli (50-249 kişi çalıştıran) ve %0,7’si büyük ölçekli
(250’den fazla kişi çalıştıran) işletmelerdir.
İmalat sanayi ve ihracat içerisinde en yüksek pay gıda sanayine ait olup, sektörde 3.370’in üzerinde şirkette 59.300’den fazla kişi istihdam edilmektedir.
Hırvatistan gemi üretiminde dünya sıralamasında beşinci sırada yer almaktadır. Pula (Uljanik) Split (Brodosplit) ve Trogir (Brodotrogir)’de birer tane ve Rijeka’da iki tane (Kraljevica ve 3 Maj) olmak üzere beş büyük tersane bulunmaktadır. Bu tersanelerde her tür deniz ulaşım aracı sondaj platformu tanker ve savaş gemisi üretilme imkanı bulunmaktadır.
Gemi inşa sektörü, hem son on yılda istihdamdaki payı (%2-%5; alt yüklenicilerle beraber %10’a kadar) hem de GSYİH payı (%0,8) açısından Hırvatistan’ın en önemli sanayi sektörlerinden birisidir. Sektörün ihracattaki payı %10-15 arasında değişmektedir.
Gemi inşası faaliyetlerinin büyüklüğü ve karmaşıklığı nedeniyle, çok sayıda küçük ve orta ölçekli işletme, alt sözleşmeler temelinde doğrudan bu sanayi sektörüne bağımlıdır. Bu sanayi kolu, büyük tersanelerin bulunduğu bölgelerde önemli bir istihdam kaynağı oluşturmaktadır. Diğer taraftan sektörde verimlilik ile ilgili sorunlar olup, hükümet son olarak bazı tersanelerin banka borçlarına devlet garantisi tesis edilmesi kararını almıştır.
Tersanelerde çalışan işçi sayısı ve halihazırda yüksek seyreden işsizlik oranı dikkate alındığında yeniden yapılandırma ve özelleştirme çalışmalarının makro ekonomik dengeler açısından da hassasiyet taşıdığı değerlendirilmektedir.
Adriyatik kıyısında ülkenin karasuları içinde bulunan petrol yataklarının işletilmesi ve geliştirilmesi konusuna özel önem verilmektedir. İmalat sanayi içerisinde petrol ürünleri önemli konumunu korumaktadır. Sisak ve Rijeka petrol rafinerileri iç pazara ilave olarak özellikle bölge ülkelerine ihracat yapmaktadır.
Adriatik Petrol Hatları sistemi (JANAF) petrol ve petrol ürünleri taşımacılığı yapmakta olup, Krk adasındaki Omišalj’deki petrol terminalini Rijeka ve Sisak’taki Hırvat rafinerilerine bağlamaktadır. Petrol boru hatlarının toplam uzunluğu 759 km’dir ve bunun 610 km’si Hırvatistan’dadır.
Hırvatistan’da Krk adası açıklarındaki LNG terminalinin resmi açılışı 29 Ocak 2020 tarihinde gerçekleştirilmiştir.
Yeni Omisalj-Zlobin boru hattıyla Hırvatistan’ın gaz taşıma sistemine bağlanan terminalin yıllık depolama kapasitesi 2,6 milyar metreküptür (bcm). Terminalin Hırvatistan’ın enerji kaynaklarını çeşitlendirmenin ve enerji güvenliğini artırmanın yanı sıra, Orta ve Güneydoğu Avrupa bölgesindeki diğer ülkelere de benzer faydalar sağlaması beklenmektedir. İlk yüzer terminal, Krk adasındaki kara terminali tamamlanana kadar kullanılacaktır. Söz konusu terminain kapasitesi önümüzdeki üç yıl için rezerve edilmiştir.
Ülkenin geleneksel olarak güçlü olduğu sektörlerden olan ilaç sektörü ihracatta da önemli bir paya sahiptir. Ar-Ge faaliyetleri sektörde yoğun olarak gerçekleştirilmektedir. Ülkedeki en büyük ilaç üretici firması Pliva 2006 yılında Barr Pharmaceuticals Inc (ABD’li firma) tarafından satın alınmıştır. Sektörde 49 firma faaliyet göstermekte olup, sektörün ihracattaki payı %8 seviyesindedir.
Ülkenin geleneksel olarak güçlü olduğu sektörlerden olan ilaç sektörü ihracatta da önemli bir paya sahiptir. Özellikle jenerik ilaçlarda PharmaS, Belupo, Fidifarm ve JGL gibi şirketler ülke ilaç piyasasındaki en önemli oyuncular olup, bu şirketler ABD ve diüer AB ülkelerine ihraç at yapmaktadır.
Hırvatistan’daki farmasötik müstahzarların üretimi, güçlü bir büyüme eğilimine ve tüm endüstrinin üretimi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Hırvatistan’da ilaç sektörü 48 şirkette 5.338 kişiyi istihdam etmektedir. Bu sektörde özellikle Zagreb şehri ve Zagreb Eyaleti, Primorje-Goraki Kotar, Koprivnica-Krizevci ve Sisak-Maslina Eyaletlerinde kümelenme faaliyetleri mevcuttur.
2020 yılı itibariyle ülkede ilaç piyasasının hacmi yaklaşık 700 milyon avro olup, toplam ihracatın yaklaşık %6,7’sini ilaç sanayii oluşturmaktadır.
Turizm, Hırvatistan ekonomisinin yeniden yapılanmasında önemli rolü olan bir sektördür. Turizm ve yiyecek tedarik (catering) sektöründe 95.000 üzerinde kişi çalışmakta olup, Hırvatistan’daki toplam çalışan nüfusun yaklaşık %7’sine istihdam olanağı sağlamaktadır. Ülkenin 2020 yılı itibariyle yatak kapasitesi 1.170.126 milyon yatak olup, bu kapasitenin %13,8’i otellerde, %64,2’si evlerde, %22’si kamplarda bulunmaktadır. Mevcut otel kapasitesinin sadece %44’ü, 4 ve 5 yıldızlı otellerde bulunmaktadır. Turizm konaklamalarının %85’i Haziran-Eylül döneminde gerçekleşmektedir.
Yatak kapasitesinin %95’i Adriyatik kıyısındaki tesislerde bulunmaktadır. 1.800 km’lik Adriyatik sahil şeridinde 1.185 adası ve Akdeniz iklimi ve doğal güzelliği ile başta Avrupa’nın yoğun turist gönderen bölgelerine ulaşım kolaylığı bu sektörün gelişme potansiyelini ortaya koymaktadır. Son yıllarda ülkede deniz turizmi ve marina kapasitesi oldukça gelişmiştir.
Hırvatistan’a gelen turist sayısı 2018 yılında 18,7 milyon, 2019 yılında 19,6 milyon olarak gerçekleşmiştir. Koronavirüs pandemisinin etkilediği 2020 yılında %64,2 gerileyerek 7 milyon düşmüş, turist konaklama (gece) sayısı 20 yıl önceki seviyesine dönmüştür. 2019 yılında 91,2 milyon konaklama (gece) sayısı söz konusu iken, 2020 yılında bu sayı 40,8 milyona gerilemiştir. Seyahat kısıtlamaları, sınırların kapatılması, karantina düzenlemeleri ve Hırvatistan Cumhuriyeti’nde ve dünya genelinde enfeksiyonun yayılmasını önlemek için epidemiyolojik önlemlerin uygulanması, turist gelişlerinin ve gecelemelerin azalmasında doğrudan etkili olmuştur.
2020 yılında pandemi nedeniyle gerileyen turizm gelirleri, 2021 yılında geçen başarılı bir sezon nedeniyle büyük ölçüde toparlanmıştır. 2021 yılının Ocak-Eylül döneminde 12.6 milyon turist Hırvatistan’ı ziyaret ederek 80 milyon geceleme sayısı gerçekleştirmiştir. Bu rakamlar, 2020’nin aynı dönemine kıyasla sırasıyla %70 ve %53’lük artışı ifade ederken, 2019’un Ocak-Eylül dönemi ile kıyaslandığında turist sayısı bakımından %67’ye ve geceleme sayısı bakımından%78 seviyesine ulaşılmıştır.
Turizm sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin halihazırda karşı karşıya olduğu en büyük zorluklar, karlılıktaki düşüş ve ciddi personel krizi olup, bu da yatırım düzeyinde ve katma değerde ve hizmet kalitesinde düşüşe yol açmaktadır. Ülkede yabancı işçi çalıştırma izinleri konusundaki ağır işleyen bürokrasi ve karmaşık mevzuat personel kapasitesinin dışarıdan işçi getirilerek iyileştirilmesinin önündeki bir engel olarak durmaktadır.
Hırvatistan coğrafi konumu itibariyle Kuzey-Güney Avrupa ve Doğu-Batı Avrupa geçiş yollarının üzerinde bulunmaktadır Batı Avrupa’yı Karadeniz’e ve Doğu Avrupa ile Baltık ülkelerini Akdeniz’e ulaştıracak iki önemli karayolu koridoru Hırvatistan’dan geçmektedir. Ülkede mal taşımalarının yaklaşık %50’si karayolu, %30’u deniz yolu ve %20’si demiryolu ve boru hatları üzerinden yapılmaktadır. Sektörün GSYİH içerisindeki payı %4 olup, istihdam içerisindeki payı %7,3 seviyesindedir.
Hırvatistan bölgedeki en gelişmiş karayolu taşımacılığına sahip ülkedir. Dünya Ekonomik Forumu Küresel Rekabetçilik Endeksine göre Hırvatistan Karayolu Altyapısının Kalitesi kriterine göre 141 ülke arasında 13. sırada yer almaktadır.
Karayollarının uzunluğu 26.749 km olup, 1.310 km uzunluğundaki kısmı otoyol olarak inşa edilmiştir. Ülkenin nüfus ve büyüklüğü dikkate alındığında otoyol uzunluğu bakımından Güneydoğu Avrupa’da ilk sırada yer almaktadır. Otoyol altyapısı 1990’lı yıllar ve 2000’li yılların başında büyük ölçüde geliştirilmiştir. Demiryollarının uzunluğu 2.617 km’dir.
Deniz taşımacılığının Hırvat ekonomisine katkısı 1990’dan bu yana düşüş kaydetmesine rağmen ülkenin coğrafi yapısı ve konumu nedeniyle sektör ülke ekonomisi için büyük önem taşımaktadır. Toplam sayısı 350’ye ulaşan limanların sadece 6 tanesi uluslararası taşımacılığa uygundur. Bu limanlar Rijeka Zadar Şibenik Split Ploçe ve Dubrovnik’te yer almaktadır.
Ülkede yedi uluslararası (Zagreb Split Dubrovnik Zadar Rijeka Pula ve Osijek) ve çok sayıda küçük havaalanı bulunmaktadır Havaalanları mülkiyetinin %55’i devlete geri kalanı ise yerel idarelere aittir Havaalanlarının çoğunda yolcu salonlarının ve peronların genişletilmesi ve modernizasyonu ayrıca yeni ekipmanla donatılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
Demiryolları idaresinde 2007 yılında ciddi bazı değişiklikler kaydedilmiştir. AB’nin ulaştırma ve rekabet başlıklarındaki mevzuatına uyum sağlanmasını teminen Hırvat Demiryolları İdaresi altyapı vagon yolcu ve yük taşımacılığı faaliyetinde bulunan 4 ayrı şirket şeklinde yeniden yapılandırılmıştır.
Hırvatistan’da ulaştırma sektöründe halihazırda 20 milyar HRK’dan fazla değere sahip bir dizi altyapı projesi uygulanmaktadır. Yatırımların önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmekte olup, 2021-2027 döneminde ulaşım altyapısının inşası ve yenilenmesi için 45 milyar HRK daha yatırım yapılması planlanmaktadır.
Bu kapsamda öncelik Hırvatistan’daki eski demiryolu altyapısının modernizasyonuna verilecektir. Özellikle aşağı hattın ve X Koridorundaki güzergahların tamamlanmasına hedeflenmektedir. Diğer yatırım alanları, karayolları altyapısının geliştirilmesi, liman yatırımları, gemi filosunun yenilenmesi, havaalanı altyapısının geliştirilmesi, broadband internet altyapısının geliştirilmesi olarak belirlenmiştir.
Bu projelerin çoğu AB fonları, özellikle 2021-2027 dönemi için yeni Operasyonel Program, CEF
(Connecting Europe Facility) Avrupa Kurtarma Planı, yani Kurtarma ve Dayanıklılık Mekanizması aracılığıyla ortaklaşa finanse edilecektir.
Tüm bu yatırımların, ekonomik ve sosyal büyüme için son derece önemli olan Hırvatistan genelinde ulaşım altyapısının daha da geliştirilmesini sağlayacağı, gelişmiş ulaşım altyapısının ise, mal ticaretini ve sağlık, turizm ve diğer hizmetlere daha iyi erişimi sağlayan bir bölgesel kalkınma aracı olacağı dile getirilmektedir.
Ülkede madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün 2020 itibariyle brüt katma değer içerisindeki payı %4,7 seviyesindedir.
Hırvatistan’da maden kaynakları sınırlıdır. Kömür ve diğer madenler (boksit) 1970’lerde ve 1980’lerde kapatılmıştır. İnşaatta hammadde olarak kullanılan (çakıl, kum, marn, inşaat kayaları) önemli metal olmayan mineral kaynakları bulunmaktadır. Hırvatistan petrol ve gaz dahil olmak üzere doğal enerji kaynakları ve rüzgar, hidroelektrik ve güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının bir çoğu bulunmaktadır. Ayrıca denizden büyük miktarlarda tuz çıkarılmakta ve işlenmektedir.
2020 yılında, Hırvatistan Cumhuriyeti’ndeki toplam birincil enerji üretimi 196,06 PJ olarak gerçekleşmiştir; bunun yüzde 26,3’ü hidroelektrikten, yüzde 32,8’i yakacak odun ve biyokütle kaynaklarından, yüzde 15,3’ü doğal gaz, yüzde 13,8’i ise ham petrolden elde edilmiştir. 2020 yılında toplam birincil enerji üretimi bir önceki yıla göre yüzde 2,3 azalmıştır. Aynı yıl enerji tüketimi ise 2019 yılına göre %4,7 oranında gerileyerek 3386,8 PJ olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 4: Hırvatistan’ın Birincil Enerji Üretimi (PJ)
| 2018 | 2019 | 2020 | 2020 Pay
(%) |
||||
| Odun ve Biyokütle | 63,06 | 62,79 | 64,34 | 32,8 | |||
| Ham Petrol | 31,26 | 30,13 | 26,98 | 13,8 | |||
| Doğalgaz | 43,07 | 36,13 | 29,89 | 15,2 | |||
| Su | 66,98 | 51,54 | 51,62 | 26,3 | |||
| Isı | 0,63 | 0,61 | 0,61 | 0,3 | |||
| Yenilenebilir Kaynaklar | 16,21 | 19,51 | 22,64 | 11,5 | |||
| Toplam | 218,79 | 200,71 | 196,07 | 100,0 | |||
Kaynak: Hrvoje Pozar Enerji Enstitüsü 2020 Yıllık Raporu
2015-2020 yılları arasındaki altı yıllık dönemde birincil enerji üretimi Hırvatistan’da yıllık ortalama yüzde 2,9 oranında azalmıştır. Doğal gaz ve hidroelektrik üretiminde düşüş eğilimi kaydedilirken, diğer birincil enerji türlerinin üretimi artmıştır.
Hırvatistan’da yıllık enerji tüketiminin yaklaşık %52,9’u ithal edilmektedir. Ülkenin 2020 itibariyle enerji ithalatı 14 milyar HRK seviyesindedir. (Yaklaşık 1,9 milyar avro) Petrol ihtiyacının %80’i, gazın %67’si, elektriğinin %32,5’i ve kömür ihtiyacının %100’ü ithalat ile karşılanmaktadır.
Tablo 5: Hırvatistan’ın Enerji İthalatı (PJ)
| 2018 | 2019 | 2020 | 2020 Pay (%) | |||
| Kömür ve Kok Kömürü | 19,69 | 12,82 | 18,75 | 6,1 | ||
| Ham Petrol | 126,63 | 85,66 | 83,0 | 27,0 | ||
| Petrol Ürünleri | 86,75 | 113,73 | 100,79 | 32,7 | ||
| Doğalgaz | 55,05 | 69,40 | 74,54 | 24,2 | ||
| Elektrik | 26,66 | 32,97 | 25,53 | 8,3 | ||
| Biokütle | 3,02 | 4,83 | 5,22 | 1,7 | ||
| Toplam | 317,79 | 329,41 | 307,82 | 100,0 |
Kaynak: Hrvoje Pozar Enerji Enstitüsü 2020 Yıllık Raporu
2014-2019 döneminde Hırvatistan’da enerji ithalatı yıllık ortalama yüzde 5,3 oranında artmıştır. Sadece kömür ve kok ithalatı yıllık ortalama yüzde 5,6 oranında azalırken, diğer enerji türlerinin ithalatı söz konusu dönemde artış kaydetmiştir.
Ülke, yenilenebilir kaynakların kullanımını artırarak enerji ithalatını azaltma konusunda büyük bir potansiyele sahiptir. Şubat 2020’de, Hırvatistan 2030’a kadar olan dönem için, 2050 yılına kadar uzanan bakış açısıyla Enerji Stratejisi kabul etmiştir. Strateji, enerji güvenliğini artıracak, enerji verimliliğini artıracak, fosil yakıtlara bağımlılığı azaltacak ve yenilenebilir enerji kaynaklarını artıracak çok çeşitli enerji politikası insiyatiflerini içermektedir. Strateji, yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam enerji tüketimindeki payı olarak 2016’daki %23,5 seviyesinden 2030’da %32’ye ve 2050’de %46,5 -%56,3’e çıkacağını öngörmektedir.
Hükümet, yenilenebilir enerji kaynağı bağlantılarını 2026’ya kadar en az 800 MW ve 2030’a kadar 2.500 MW artırma hedefiyle şebeke modernizasyonuna yaklaşık 1,4 milyar dolar harcamayı planlamaktadır.
Mayıs 2020’de hükümet, yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimini ve yüksek verimli kojenerasyonu teşvik edecek (Feed-in-Premium) teklifi kabul etmiştir. Söz konusu teşvik mekanizmasının yenilenebilir enerji sektöründe 2 milyar avro tutarında yatırımı tetiklemesi beklenmektedir.
Ülkede elektrik enerjisi üretimi, dağıtımı ve işletmesi devlete ait olan Hırvat Elektrik Kurumu (HEP)’na bağlıdır. 18 hidroelektrik santraline, 9 termik santrale, Slovenya’daki nükleer santrallerin yarısına ve elektrik dağıtım hatlarına sahip olan HEP, Temmuz 2008’de elektrik piyasasında liberalizasyona geçilmiş ve rekabete açılmış olmasına karşın piyasa koşulları nedeniyle ağırlıklı konumunu halen korumaktadır.
Haberleşme sektörü son on yıldır büyüme göstermektedir. Bu dönemde dijital telefon ve mobil telekom uygulamalarına da geçilmiştir. Mobil hat sahipliği %100 seviyesini aşmıştır. Hane halklarının evlerde internete erişim oranı %81 seviyesindedir. Mobil broadband penetrasyon oranı %89,1’dir.
Ülkede 9 adet sabit telefon hizmeti sağlayıcısı ve 5 adet mobil telefon hizmeti sağlayıcısı faaliyet göstermektedir. Sektörde piyasaya giriş ve rekabet koşulları Hırvatistan Telekomünikasyon Ajansı tarafından takip edilmektedir.
Hırvatistan’ın telekom pazarına yerleşik telekomünikasyon şirketi Hrvatski Telekom, United Group ve Telekom Austria’nın yerel birimleri hakim olsa da, bir dizi küçük operatör ile birlikte etkili rekabet ortamı mevcuttur Düzenleyici Hırvat Ağ Endüstrileri Düzenleme Kurumu (HAKOM), bölgesel lisanslamanın yanı sıra ağ erişimini teşvik eden önlemler yoluyla rekabeti artırmaya yardımcı olmaktadır.
Mobil iletişim şebekesi operatörleri, Ekim 2020’de DSS teknolojisi aracılığıyla Hırvatistan’da ilk ticari 5G hizmetini, radyo spektrumunu kullanma lisanslarına sahip oldukları ve daha önce sadece 4G teknolojisi için kullandıkları radyo frekans bantlarını kullanarak başlatmışlar ve 5G teknolojisini test etmişlerdir.
12 Ağustos 2021 tarihinde HAKOM, ulusal düzeyde 700 MHz, 3.6 GHz ve 26 GHz frekans bantlarının, bölgesel (ilçe) düzeyde ise 3.6 GHz frekans bantlarının atanmasına ilişkin kararlar almış olup, A1 Hrvatska, Hrvatski Telekom ve Telemach Hrvatska 5G şebekesi üzerinden ticari hizmet vermeye başlamıştır.
Hırvatlar iş ortamında profesyonelliklerini sürdürmekle beraber, birkaç temastan sonra daha rahat davranabilmektedir. Selamlaşmalar, sıkı bir el sıkışma ve doğrudan göz teması içermelidir. Görüşme esnasında daima doğrudan göz temasını korumak önemlidir.
İlk toplantılar, tanıtımlar olarak planlanır ve ilk toplantı, gerçek karar vericiden ziyade bir orta yönetici ile yapılabilmektedir.
Dakiklik beklenmekte ve son derece ciddiye alınmaktadır. İş konuşulmadan önce küçük bir tanışma sohbeti beklenmelidir.
Hırvatça Hırvatistan’ın resmi dilidir. Bununla birlikte iş süreçleri İngilizce dilinde genellikle yürütülebilmektedir.
Şirketler, karar alma gücü şirketin tepesinde tutulan hiyerarşik bir yapıya sahip olma eğilimindedir.
Birçok Hırvat öğle yemeğinden sonra şehir dışına gitmektedir, bu nedenle Cuma öğleden sonraları toplantı planlamamakta fayda görülmektedir. Ayrıca Ağustos ayı boyunca birçok işletme kapalı olduğu için bu dönemde iş ziyareti planlanmaması yerindedir.
Mektuplar belirli bir kişiye değil şirkete gönderilmelidir. Bu, adresin gönderildiği kişi ofisten uzakta ise bir mektubun alıkonulmasını engellemektedir.
Hırvatistan pazarına yönelmeyi hedefleyen firmalarımızın pazara giriş öncesi bir masa başı pazar etüdü ve yerinde pazar araştırması gerçekleştirerek ülkede ürünlerini en iyi şekilde hangi kanallardan pazarlayabileceklerini belirlemeleri önemli bir husustur. Pazara girişte ise yerel ve güvenilir, uzman bir acente/distribütörle çalışılmasında fayda görülmektedir.
Ülkenin rekabetçi piyasasında satış sonrası hizmet, yedek parça temini ve hizmeti yapacak kalifiye işgücünün sağlanmasına önem verilmektedir. Hemen hemen her ihraç pazarında olduğu gibi satış sonrası hizmet ve ürünle ilgili dağıtımcı firmaya satış destekleyici olanaklar sunmak Hırvatistan’da da başarının ön koşullarından biridir. Pazarda uygun fiyat- kaliteli ürün temini, alıcı ile yakın temas, tanıtım faaliyetleri başarıyı etkileyen diğer önemli unsurlardır.
Hırvatistan gelir düzeyi bakımından AB ortalamasının gerisinde olsa da, Balkan bölgesinde Slovenya’dan sonra en yüksek gelir düzeyine sahip ikinci ülke konumundadır. Hırvat tüketiciler geleneksel perakende mağazalarından alışveriş yaparken yerel markaları tercih etmektedir. Ülkede marka bilinci gelişmiş olup, belirli bir markayla pazarda yer almak isteyen firmaların reklam/tutundurma faaliyetlerine önem vermesi gerekmektedir.
Hırvat pazarı rekabetin yoğun olduğu karmaşık bir pazar olup, sabır gerektiren pazardır. Bu nedenle pazara ilk giriş aşamasında gerçekçi hedefler belirlenmeli ve uzun vadeli düşünülmelidir.
Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabidir.
Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri ise 180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla, Hırvatistan’a yapacakları seyahatlerinde vizeden muaftır.
Geçerli, çok girişli Schengen vizesi veya Schengen üyesi ülkelerde geçerli oturumu bulunmayan vatandaşlarımızın seyahatleri öncesinde bulundukları ülkedeki Hırvatistan Başkonsolosluğu veya Büyükelçilik Konsolosluk Şubesi’nden vize başvurusunda bulunmaları gerekmektedir.
Detaylı bilgiler Hırvatistan’ın Ankara Büyükelçiliğinin aşağıdaki bağlantı adresinde yer almaktadır:
http://tr.mvep.hr/tr/konzularne/vize/
Hırvatistan’ın resmi para birimi ‘Hırvatistan kunası’dır. (HRK) 2021 yılı ortalama döviz kurları EUR/HRK=7,5241, USD/HRK=6,3635’tir. Ödemeler nakit, kredi kartı ya da debit kartla yapılabilmektedir.
Hırvatistan’da faaliyet gösteren 20 banka bulunmakta olup, en büyük banka, Hırvatistan’daki toplam bankacılık varlıklarının yüzde 27,3’lük pazar payına sahip 18 milyar ABD doları varlığa sahip İtalyan sermayeli Zagrebacka Banka’dır. En büyük ikinci banka, 13 milyar ABD doları veya toplam bankacılık varlıklarının yüzde 20.05’i ile İtalyan mülkiyetindeki Privredna Banka Zagreb’dir.
2021 yılının ilk yarısı itibariyle kredi kuruluşlarının toplam varlıkları 2020 sonundan itibaren 15,5 milyar HRK (%3,4) artarak 478,0 milyar HRK olarak gerçekleşmiştir. 2021’in ilk yarısında, kredi kuruluşları 2020’nin aynı dönemine göre %51,3 artışla 2,6 milyar HRK tutarında kar elde etmişlerdir.
Hırvatistan’da standart saat dilimi UTC/GMT +1:00 saat olmakla birlikte, Mart sonunda belirlenen bir tarihte 1 saat ileri alınmaktadır.
Çalışma saatleri işyerlerine göre değişmekle birlikte resmi daireler ve firmaların çalışma saatleri için genel uygulama 08:00-16:00 saatleri arasıdır.
Hafta içi günlerde 08.00-20.00 saatleri arasında çalışan mağazalar ve alışveriş merkezleri, Cumartesi günleri genelde 09.00-15.00 (bazıları 09.00-14.00 veya 9.00-20.00) saatleri arasında çalışmaktadırlar. Pazar günleri sadece büyük alışveriş merkezleri açık bulunmaktadır.
Hırvatistan Anayasası yabancı yatırımcılar için çeşitli garantiler sağlamaktadır. Hırvatistan kanunlarına göre yerli ve yabancı yatırımcılar arasında hak ve yükümlülükler açısından herhangi bir fark gözetilmemektedir. Yabancı yatırımcıların kar ve sermaye transferi önünde bir kısıtlama bulunmamaktadır.
Hırvatistan’da yabancı yatırımlar 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe giren “İşletmeler Kanunu” ile düzenlenmiştir. Bu kanun uyarınca karşılıklılık ilkesi göz önünde tutularak yabancılara da yerli yatırımcılara tanınan hak ve yükümlülükler ile yasal statü tanınmıştır. Ayrıca, yabancı yatırımcılara ek bazı garantiler de verilmiştir. Buna göre sermaye yatırımı yoluyla elde edilen haklar, kanunla veya başka bir hukuki düzenlemeyle sınırlandırılamamakta, karın serbest transferine sınırlama getirilmemektedir.
Yabancı gerçek ve tüzel kişiler, karşılıklılık esasına bağlı olarak, Hırvatistan’da gayrimenkul satın alabilmektedir. Özel kanunla korunan bazı tarım arazileri ve doğal rezervler istisna kapsamındadır. Ayrıca Karşılıklılık esası AB vatandaşları ve tüzel kişileri için geçerli değildir.
Hırvat vatandaşı gerçek ve tüzel kişiler ile yabancı gerçek ve tüzel kişiler Hırvatistan Şirketler Kanunu çerçevesinde şirket kurabilmektedir. Bu anlamda uygulanan prosedür bakımından yerli ve yabancı ayrımı yapılmamaktadır. Firmalar genellikle kuruluş aşamasında bir Hırvat avukat veya danışmandan destek almaktadırlar.
Yabancı şirketler ve bağımsız tüccarlar, yasanın öngördüğü koşullar altında, Hırvat vatandaşlarına uygulanan tüm hak ve yükümlülüklere sahip yerli tüzel kişiler olarak kabul edilir. Ancak, Hırvatistan’da bir birim kurmadan Hırvat topraklarında kalıcı olarak faaliyet gösteremezler. Faaliyetler ara sıra gerçekleşen veya tek seferlik performans veya belirli bir iş ise (AB müktesebatına uygun olarak hizmet sağlama özgürlüğü kavramına uygun olarak) kalıcı olarak kabul edilmemektedir.
Şirketler Kanunu çerçevesinde kurulabilecek şirket türleri ve şirket türlerinin Hırvatça kısaltmaları aşağıda yer almaktadır:
Anonim şirket kurmak için en düşük sermaye tutarı 200.000 HRK olup ve hisse başına nominal değer 10 HRK’dan az olamaz. Bir limited şirket kurmak için asgari sermaye 20.000 HRK iken, yatırımcı başına bireysel hisse miktarı 200 HRK’dan az olamaz. Kurucu, kuruluş sermayesinin en az dörtte birini şirketi kayıt ettirmeden önce ödemek zorundadır.
Hırvatistan’da kurulu şirketlerin %80’i Limited Şirket (d.o.o.) statüsünde bulunmaktadır. Özellikle küçük ve orta ölçekli firmalar Limited Şirket olarak faaliyet göstermekte, bankalar, sigorta şirketleri, büyük ölçekli ticari firmalar ise Anonim Şirket olarak yapılanmaktadır.
http://investcroatia.gov.hr/en/investment–guide/establishing–a–company/setting–up–acompany/
Şirket kuruluşu işlemlerine yardımcı olmak amacıyla Hırvat hükümeti tarafından bir birimHITRO.HR kurulmuş olup, anılan birim büyük şehirlerde bulunan Finansal Ajans (FINA)’ların bünyesinde faaliyet göstermektedir. HITRO’nun ülke genelinde 60’tan fazla ofisi bulunmaktadır. Şirket kurma işlemlerinde girişimcilerin tek bir merkezden yönlendirilmelerini amaçlayan HITRO.HR ofislerinden kuruluş prosedüründe gerekli tüm evraklar temin edilebilmektedir.
HITRO.HR
Tel: 0 800 0080
E-mail: info@hitro.hr; web adresi: www.hitro.hr
https://www.hitro.hr/en/how-to-start-a-company
Limited Şirket (d.o.o.) kurulumuna ilişkin bilgiler daha ayrıntılı olarak aşağıda yer almaktadır:
-Şirket Adının Seçimi: Öncelikle şirket için bir isim seçilmelidir. HITRO.hr hizmeti, seçilen veya benzer bir adla bir şirketin zaten mevcut olup olmadığını öğrenmek için mahkeme sicilininin kontrol edilmesine yardımcı olmaktadır. Şirket adının, mahkeme kayıtlarına (court register) ilişkin bağlantı adresi sudreg.pravosudje.hr adresinden kontrol edilmesi mümkündür.
-Belgelerin Noterde Tasdik Edilmesi: Mahkeme siciline başvuru ve ekli bazı belgelerin Noter tarafından tasdikli olması gerekir. İmzaları doğrulanacak tüm kurucular ve diğer kişiler hazır bulunmalıdır. Notere giderken pasaport ve kimlik kartının götürülmesi gerekmektedir. Hırvatça bilmeyen yabancı uyruklu kişiler için mahkeme tercümanının bulunması
gerekmektedir. Mahkeme tercümanlarının listesi: http://www.sudackamreza.hr/tumaci.aspx?Lng=en
-Ücretlerin ödenmesi ve belgelerin sunulması: Mahkeme siciline kayıt başvurusu, diğer tüm gerekli ve noter tasdikli belgelerle birlikte, HITRO.hr’ye sunulmalıdır. Mahkeme ücretlerinin ödenmesi ve ilk depozito ödemesi FINA’nın şubelerinde yapılabilir. Ödeme yapıldıktan sonra, HITRO.hr başvuruyu sonuçlandırmakta ve yetkili Ticaret Mahkemesine elektronik yollarla (eŞirket) iletmektedir. Gönderilen belgelerin doğru ve eksiksiz olması halinde, Ticaret Mahkemesi şirketi 24 saat içinde mahkeme siciline kaydettirir ve şirket kuruluşuna ilişkin kararı ve Kişisel Kimlik Numarası (OIB) teyidini HITRO Ofisine elektronik olarak gönderir. HITRO.HR’de Merkezi İstatistik Bürosu Ulusal Faaliyet Sınıflandırmasına göre bir Sınıflandırma Bildirimi almak için doldurulması gereken RSP Formu alınmaktadır. HITRO.hr, Mahkemenin kuruluşla ilgili kararını aldıktan sonra, 1 günlük süre içinde ticari işletmenin sınıflandırma bildirimini otomatik ve elektronik olarak alacaktır.
Hesabı açma /e-Emeklilik /e-Sağlık /İlgili Vergi Dairesine kayıt: Kuruluşa ilişkin Karar ve işletme kimlik numarasını içeren Ulusal Faaliyet Sınıflandırmasına göre Sınıflandırma Bildirimi HITRO.hr sayacında toplanır. Şirketin, sahibinin ve çalışanlarının Hırvatistan Emeklilik Sigortası Enstitüsü ve Hırvatistan Sağlık Sigortası Enstitüsüne ilk kayıtları e-Emeklilik ve e-Sağlık hizmetleri aracılığıyla HITRO.hr kontuarında elektronik olarak düzenlenip gerçekleştirilebilir. Şirket Mahkeme Siciline ve Merkezi İstatistik Bürosu Siciline girildikten sonra, başvuru sahibi, şirketi yargı yetkisi şirketin kayıtlı adresine göre belirlenen ilgili Vergi Dairesine kaydettirmelidir.
Hırvatistan kanunları çerçevesinde yabancı şirketler ticari faaliyette bulunmak üzere şube açabilmektedirler. Şube ana şirketin kararı çerçevesinde açılabilmekte ve ana şirket tarafından noterde onaylanması gerekmektedir. Şube faaliyetlerini ana şirketin ismi/unvanı çerçevesinde yürütebilmektedir. Şube tüzel kişiliğe sahip değildir, fakat faaliyetlerini sürdürürken ana şirketin haklarını ve yükümlülüklerini üstlenmektedir.
Hırvatistan’da ekonomik faaliyette bulunan bir yabancı kişi ve ulusal veya uluslararası ekonomik organizasyonlar temsilcilik açabilmektedir. Temsilcilik piyasa araştırması için ve ana şirketin temsilciliğini yapmak üzere açılabilmektedir. Temsilcilik ayrı tüzel bir kişiliğe sahip olmayıp, ana şirketin bir parçası olarak kabul edilmektedir. Ana şirketin faaliyetlerine dahil olmamakta ancak, ana şirketin verdiği görevleri ana şirket adına yürütmektedir. İstisnai olarak havayolları şirketlerinin temsilcilikleri Hırvatistan ile imzalanan Anlaşma ve uluslararası konvansiyonlar çerçevesinde bilet satışı yapabilmektedir. Temsilcilik bütün faaliyetlerini ana şirketin bir temsilciliği olduğu ibaresi ile yürütmektedir. Temsilcilik ofisi Hırvatistan Ekonomi ve Sürdürülebilir Kalkınma Bakanlığı Yabancı Temsilcilik Siciline kayıt olmak zorundandır ve faaliyetlerine ancak bu sicile kayıt olduktan sonra başlayabilmektedir.
Hırvatistan’da yabancıların çalışma ve oturma iznini düzenleyen mevzuat, 16/11/2011 tarihli ve 130/11 sayılı Hırvatistan Resmi Gazetesi’nde yayımlanan ve 1 Ocak 2012 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş bulunan Yabancılar Kanunu olup, son değişiklikleri içeren Yeni Yabancılar Kanunu 01.01.2021 itibariyle yürürlüğe girmiştir. (RG 133/2020)
Hırvatistan’da yabancı işçi çalıştırılabilmesi için çalışma izni (work permit) alınmış olması gerekmektedir. Önceki Yabancılar Kanunu kapsamında, ülke çapında çalıştırılabilecek toplam yabancı işçi sayısı sınırlandırılmış olması nedeniyle, hükümet her yıl iş gücü piyasası koşullarını dikkate alarak, iş kolları bazında belirlediği yıllık çalışma izni kotasını Resmi Gazete’de ilan etmekteydi.
Yeni Kanun kapsamında, yabancıların istihdamına ilişkin Hükümet yıllık kota belirlemeyecektir. Söz konusu yasa, işverenlerin oturma ve çalışma izni başvurusunda bulunmadan önce, bir işgücü piyasası testi yapacak olan Hırvat İstihdam Dairesi (HZZ) ile temasa geçmeleri şart koşmaktadır. Bu çerçevede, Hırvatistan’da işverenin gereksinimlerini karşılayan işsiz kişi yoksa işveren yetkili polis idaresine veya karakola oturma ve çalışma izni başvurusunda bulunacaktır. Yetkili polis idaresine veya karakol HZZ’nin görüşünü talep edecektir. Bir görüş bildirmeden önce, HZZ, yetkili polis idaresinin veya karakolunun üçüncü ülke vatandaşı için oturma ve çalışma izni vermesi için işverenin yerine getirmesi gereken Yasa tarafından öngörülen koşulları kontrol edecektir. İşgücü piyasasında yerel işçi olup olmamasına göre, işverenlerin yabancı çalıştırma başvurusu onaylanacaktır.
Diğer bir yenilik ise, yasanın dijital göçebelerin, yani yabancı işverenler için çevrimiçi çalışan yabancı uyrukluların geçici olarak ikamet etmesini düzenleyecek olmasıdır.
İşgücü piyasası testi yapılmaksın ve HZZ’nin görüşü alınmaksızın oturma ve çalışma izinleri; şirketlerde, şubelerde ve temsilciliklerde kilit personel üçüncü ülke vatandaşlarına, ayrıca en az %51 paya sahip olduğu bir şirkette veya tek sahibi olduğu bir zanaatta kendi hesabına çalışan üçüncü ülke vatandaşlarına, AB Mavi Karta için hak sahibi olan yüksek nitelikli üçüncü ülke vatandaşlarına, Bir EEA Üye Devletinde yerleşik olmayan ve bağlı bir şirket olmayan yabancı bir işveren adına veya onun adına hizmet sağlayıcı olan bir üçüncü ülke vatandaşlarına, şirket içinde transfer edilen bir yönetici, uzman veya stajyer olan üçüncü ülke vatandaşlarına, uzun vadeli mobilite amacıyla şirket içinde transfer edilen üçüncü ülke vatandaşları, Hükümetin üçüncü ülkelerle yaptığı anlaşmalar uyarınca belirli görevleri yerine getirmek için belirli bir süre için gelen üçüncü ülke vatandaşları, Stratejik yatırım projelerini kapsamında gelen veya yatırımı teşvik düzenlemelerine uygun teşvik tedbirleri sahibi üçüncü ülke vatandaşı, ve Hırvatistan Cumhuriyeti’nin Dünya Ticaret Örgütü’nü kuran Marakeş Antlaşması’na Katılım Protokolü ile tanımlandığı şekilde şirketler içinde transfer edilen diğer gerekli kişiler için belirli koşullar altında verilebilmektedir.
Sigortalı kişi (çalışan) katkı payı ödemekle yükümlü iken, maaşı ödeyen işveren veya kuruluşlar aşağıdaki düzenli katkı paylarını hesaplamak, askıya almak ve ödemekle yükümlüdür:
Asgari Ücret Tutarı Yönetmeliği ile 1 Ocak – 31 Aralık 2022 dönemi için belirlenen asgari brüt ücret 4.687,5 HRK tutarındadır.
Aralık 2021 itibariyle ortalama ücretler şöyledir:
| Para Birimi | Net | Brüt | |
| HRK | 7.280 | 9.835 | |
| EUR | 968 | 1.307 |
Döviz Kuru: 1 avro=7.5241 (Orta Kur, 2021 ortalama)
Kaynak: Hırvatistan İstatistik Bürosu
Aralık 2021 itibariyle faaliyet alanına göre (NACE 2007) ortalama brüt kazanç miktarları:
| Para Birimi | HRK | EUR |
| C İmalat | 8.823 | 1.173 |
| C10 Gıda Ürünleri İmaları | 8.088 | 1.075 |
| F İnşaat | 7.768 | 1.032 |
| M70 Yönetim Danışmanlığı Faaliyetleri | 11.092 | 1.474 |
Kaynak: Hırvatistan İstatistik Bürosu
Kaynak: T.C. Zagrep Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği